Aanpassen van de rijafstand en zaaidichtheid om onkruid te beheersen

Datasheets - Nationaal Centrum voor Agro-ecologie - Conserwa - Onkruid

Akkerbouw Akkerbouw Onkruidbeheer Zaai-technieken Direct zaaien

Verminder de afstand tussen de rijen om de zaaidichtheid van het gewas te verhogen en zo de concurrentie met onkruid te versterken. Met deze methode streeft men naar een zo snel mogelijke sluiting van het bladerdek door het gewas om het onkruid te verstikken door lichtconcurrentie.

Beschrijving

Deze methode is aanvullend op andere agronomische hefbomen voor geïntegreerd onkruidbeheer. Ze bewijst haar nut maar volstaat niet op zichzelf en er is een gebrek aan technische en wetenschappelijke referenties over deze praktijk in Nederland. Ondanks de voordelen zijn er ook risico's die hieronder worden besproken.

In deze grafiek is het theoretische effect van de biomassa van het gewas op de biomassa van het onkruid en de opbrengst te zien.

Als men de zaaidichtheid verhoogt (verminderde afstand tussen de rijen), neemt de opbrengst toe voordat deze stabiliseert. Er is een correlatie tussen zaaidichtheid en onkruidbiomassa.

De uitdaging is om de dichtheid (afstand tussen en in de rij) te vinden die de beste balans biedt tussen concurrentie met onkruid en opbrengst, rekening houdend met de toenemende kosten van de aanleg bij hogere dichtheden.

In de praktijk

Het gaat om het verkleinen van de afstand tussen twee rijen maar het iets vergroten van de afstand binnen de rij, zoals op het schema wordt getoond, hier in het geval van maïs.

Dit kan ingewikkelder zijn voor granen, afhankelijk van de zaaimachine.

Het aanpassen van een zaaimachine om de zaailijnen dichter bij elkaar te brengen kan meer of minder eenvoudig zijn afhankelijk van het model en er kunnen investeringen nodig zijn om deze aanpassingen te realiseren.

Voordelen

• Verbeterde concurrentie tegen onkruid: vermindering van het aantal opkomende planten en het aantal zaden dat door het onkruid wordt geproduceerd.
• Snelle sluiting van het plantbedekker.
• Efficiënter gebruik/interceptie van licht.
• Vermindering van verdamping / behoud van vocht.
• Minder wortelconcurrentie: efficiënter gebruik van water en mineralen.
• Hogere opbrengsten gemiddeld wanneer de gewasdichtheid hoger is.

Nadelen

• Verhoogd risico op schimmelziekten: Dit komt door het behoud van vocht door een dicht plantbedekker. Een studie toonde aan dat de ernst van septoria van tarwe significant toeneemt bij een hoge dichtheid per hectare (bestudeerde niveaus: bij 35 kg/ha werd 8% ernst waargenomen, terwijl bij 140 kg/ha dit opliep tot 12%), maar niet door een kleinere afstand tussen de rijen (bestudeerde niveaus: 9 cm en 38 cm). Het is dus belangrijk om dezelfde dichtheden per hectare aan te houden bij het toepassen van een kleinere rijafstand. Over het algemeen hebben agronomische praktijken minder invloed op het ontstaan van septoria-uitbraken dan de locatie, het klimaat en de keuze van rassen.

• Vereist specifieke rassen: Sommige rassen kunnen nadelig worden beïnvloed afhankelijk van hun fenotype en slecht reageren op deze teeltwijze.
• Vereist irrigatie: Deze praktijk is mogelijk niet geschikt voor systemen in mediterrane omstandigheden zonder irrigatie.
• Hogere aanlegkosten: Door het verhogen van het aantal rijen is meer vermogen nodig om de zaaimachine te trekken, wat leidt tot hogere mechanisatiekosten. Als de zaadhoeveelheid per hectare wordt verhoogd, moet rekening worden gehouden met extra kosten voor zaaizaad.

Impact op de onkruidzaadvoorraad (kropaar)

Een Australische studie volgde de populaties kropaar over een periode van 10 jaar (2003-2013, met een rotatie van tarwe, gerst, raapzaad, erwt en kikkererwt) waarbij elk jaar 4 verschillende rijafstanden werden getest. Het onkruidbestrijdingsprogramma was voor alle varianten hetzelfde.

Bij dezelfde rotatie en een vergelijkbaar onkruidbestrijdingsprogramma is de trend duidelijk: er is een afname van het aantal zaden bij verminderde rijafstand.

Opmerking: het effect van het verkleinen van de rijafstand neemt af naarmate deze kleiner wordt. Bijvoorbeeld, wanneer de afstand wordt verminderd van 36 cm naar 18 cm, een halvering, is er een afname van meer dan 75% van het aantal zaden per m² bij de oogst. Maar als men nogmaals halveert tot 9 cm afstand, is de vermindering slechts 25%.

Dit blijft echter een interessante hefboom (minstens 25% minder kropaar) omdat het relatief eenvoudig is toe te passen en zuinig is in het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen.

Impact op de opbrengst

De meeste artikelen over dit onderwerp tonen een trend naar hogere opbrengsten bij kleinere rijafstand, zelfs bij gelijke dichtheid op het perceel, zoals DEKALB aantoont bij een maïsras.

De opbrengstverschillen zijn niet altijd significant, maar de trend is verbetering en gezien de concurrentie die dergelijke praktijken bieden tegen onkruid, lijkt deze methode relevant.

Het geval van direct zaaien

Het verkleinen van de rijafstand bij direct zaaien kan nieuwe technische beperkingen met zich meebrengen. Het "hark-effect" op plantaardig residu kan sterk worden versterkt als de zaailijnen dichter bij elkaar liggen, vooral bij een tanden-zaaimachine.

Om dit effect te beperken, wordt aanbevolen om de tanden diagonaal over meerdere balken te plaatsen (bij voorkeur 4 of 5), elk 60 cm uit elkaar, met een afstand van 20 tot 25 cm tussen de tanden om voldoende ruimte te garanderen en verstoppingen te voorkomen.

Let ook op de positie van de steunwielen. Deze moeten ver genoeg van de tanden verwijderd zijn om te voorkomen dat ze het residu blokkeren.

Verbeteringsperspectieven en bijbehorende methode

Om de effectiviteit van deze praktijk op onkruidregulatie te verbeteren, kan men deze combineren met de methode van oost-west zaaien.

Bronnen

Dit artikel is geschreven door Jasmin Razongles, student agronoom in duale opleiding bij het Nationaal Centrum voor Agro-ecologie.