Onkruidbestrijding in de groenteteelt

Groenteteelt / Onkruidbestrijding in de groenteteelt

Groenteteelt Bodemregeneratie Onkruidbestrijding

Het onkruidbestrijding, dankzij het stoppen van bodembewerking en de bodembedekking, wordt zeer zeldzaam in een systeem met levende bodem groenteteelt. Elke groenteteler heeft zijn eigen tolerantie voor begroeing, maar men kan stellen dat boven één onkruid per m² onkruidbestrijding niet meer haalbaar is, omdat het te tijdrovend is. Als de begroeing is begonnen maar de teelt al meer dan een maand vooruit is, kan de meerderheid van de gewassen de co-existentie verdragen. U kunt dus de onkruiden laten groeien en de perceel afdekken met folie aan het einde van de teelt om het te “reinigen” voor de volgende teelt.

De drie soorten onkruid

Eenjarige : “Plant waarvan de groeicyclus altijd minder dan een jaar is en die slechts één keer bloeit”.

Meerjarige : “Plant die meerdere jaren leeft maar uiteindelijk afsterft na meerdere bloeiperiodes”.

Vaste planten : “Soort die zich oneindig voortplant via vegetatieve organen, zoals bollen, uitlopers, wortelstokken, uitlopers, knollen, knolvormige wortels [...]. Seksuele voortplanting speelt een ondergeschikte rol in het behoud en de uitbreiding van de soort”.

De voorwaarden voor het opheffen van de zaadrust

Deze zijn verbonden aan drie hoofdvariabelen : temperatuur, luchtvochtigheid en lichtintensiteit. Een sterke variatie in deze variabelen veroorzaakt de kieming van een zaadje. Het is dus belangrijk om plotselinge schommelingen te beperken. Bijvoorbeeld, op een bodem die al bedekt of afgedekt is, zal men een direct zaaien of een planten gevolgd door mulch toepassen, om de lichtschok van zaden aan het bodemoppervlak te vermijden. Het niet bewerken van de bodem voorkomt de lichtschok van zaden in de bovenste centimeters van de bodem.

Een krachtige kiemkracht

Als een met mulch bedekte teelt begroeid is en veel zaden zijn gekiemd, kan het opstarten van de volgende teelt moeilijk zijn als het gaat om zaaien zonder mulch. Om het opheffen van de zaadrust te voorkomen, moet men overwegen om een teelt met dikke mulch te doen, zoals uien, in jaar 1, voordat men het volgende jaar zaait.

Verschillende tolerantie voor begroeing bij groenten

Voor sommige gewassen, zoals kool of broccoli, is begroeing aan het einde van de teelt geen probleem omdat de vaste planten, die onvermijdelijk terugkomen, een achterstand hebben op de groenten die de tijd hebben gehad om zich te ontwikkelen en gezond te zijn. Men moet minimaal rekenen op 2 maanden verschil tussen het begin van de teelt en het opkomen van onkruid om de teelt niet te benadelen.

Sommige gewassen (zoals prei, spinazie, veldsla, bleekselderij) zijn echter veel gevoeliger voor concurrentie. Voor deze moet men dus een teeltplan overwegen dat zeer weinig begroeing garandeert.

Beheersinstrumenten

Wat kan men doen om begroeing te vermijden? De lichtruimte innemen : deze innemen met de planten die we willen telen om geen ruimte over te laten voor onkruiden. Men kan hiervoor spelen met teeltdichtheid, combinaties enz. De tweede belangrijke hefboom is de bodembedekking, of die nu organisch levend, dood of anorganisch is.

Organische mulch

Deze methode is zeer effectief om eenjarigen te beheersen, tot het kiemplantstadium, maar zal de vaste planten (haagwinde, kweekgras,...) niet beheersen die reserves en wortels hebben waarmee ze dikke lagen stro kunnen doordringen.

Om begroeing in een teelt met een technisch plan (ITK) planten in stro te beheersen, is een mulchdikte van 20 tot 30 cm bij aanvang nodig (er blijft dan ongeveer 15 cm over na inklinking). Deze mulch wordt in een jaar verteerd door het bodemleven. Dit gaat nog sneller in het zuiden van Frankrijk, wat het gebruik van mulch beperkt.

Een truc om onkruid te bestrijden op een met mulch bedekt perceel is om de stro op zijn plaats los te maken (met een broyeur met horizontale as, op lage motorstand en snelle vooruitgang), om het gelijkmatig te verspreiden en de onkruiden die begonnen zijn te kiemen te verstoren. Let op dat u niet te fijn maalt, want dat kan de effectiviteit van de mulch verminderen : hoe langer de vezels, hoe dikker het matras en hoe beter de bedekking is. Naast het oplichten van de mulch kunt u indien nodig opnieuw mulchen.

Let op de neiging om de mulch te verminderen om kosten te besparen, want dat vergroot het risico op onkruidbestrijding. Het gaat om het juiste compromis tussen de kosten van organische stof en de kosten van onkruidbestrijding.

Foliebedekking

Basismiddel van de groenteteler en bron van veel discussies, de plastic foliebedekking heeft verschillende voordelen :

Het vernietigt alle soorten begroeing zonder het bodemleven te beschadigen, met minder inspanning.

Het behoudt vochtigheid en warmte die gunstig zijn voor de bodemontwikkeling.

Het kan gratis worden verkregen bij veehouders : recycling van kuilfolies (beschadigde folies kunnen worden ingeleverd bij landbouwplastic inzamelpunten Adivalor).

Het kan gemecaniseerd worden, zelfs in een weide, zonder de bodem te verstoren (dankzij de foliemachine met directe inbreng Regero).

Gebruik van folies als bedekking

Planten op folie

Voor planten op folie kan direct planten na het aanbrengen van folie op een weide erg lastig zijn. Integendeel, een bodem enkele maanden afgedekt laten voordat er in de folie wordt geplant, beperkt de grasproductie (spontaan of vaste planten) op een moment dat deze productie de bodemvruchtbaarheid had kunnen maximaliseren. Idealiter is het dus beter om 1 maand te plannen tussen het aanbrengen van de folie (op weide of begroeide bedden) en het planten in de gaten om :

De kracht van vaste planten te vertragen en hergroei via plantgaten te voorkomen.

De plantwerkzaamheden te vereenvoudigen (minder dicht en soepeler wortelstelsel).

Vernietiging van vaste planten door foliebedekking

Foliebedekking zorgt voor een totale vernietiging van alle vaste planten (ruchte, brandnetel, haagwinde, kweekgras, braam, …) in 6 groeimaanden (= rond de zomer). Het is uiterst belangrijk dat vaste planten zoals brandnetel en vooral haagwinde niet via de gaten doorgroeien, anders bereikt de foliebedekking het onkruidbestrijdingsdoel niet. In het Middellandse Zeegebied, waar planten gewend zijn aan droogte (en dus resistenter zijn), is een foliebedekking van een jaar nodig om vaste planten te vernietigen.

Vernietiging van groenbedekking door foliebedekking

De vernietiging van een groenbedekking zonder vaste planten duurt meestal een maand.

Folies behouden in rustige periodes

Folies kunnen enkele maanden na de teelt op hun plaats blijven liggen. Ze worden dan verwijderd vlak voor het planten van de volgende teelt (zaaien op schone bodem, planten van alliumsoorten met dikke mulch, enz.). Deze praktijk vergemakkelijkt het beheer van begroeing.

Algemene foliebedekkingsstrategie

De hele uitdaging van foliebedekking is de volgende vraag : hoe zorgen mijn praktijken in jaar N voor een schone bodem in jaar N+1 of zelfs N+2? Als u nooit wilt wieden, zullen onkruiden uw bedden aan het einde van de teelt overnemen en zullen uw folies vaker terugkeren op uw percelen. Sommige bedrijven kiezen ervoor om het wieden te vereenvoudigen door folies om de twee jaar te gebruiken. Anderen geven de voorkeur aan weinig verplaatsing van folies en schakelen meerdere teelten op folie achter elkaar in meer dan een jaar. In die gevallen wordt de bodemvoeding voor meerdere jaren aangebracht vóór het aanbrengen van de folie. Op een levende en weinig gevoelige bodem (geen hydromorfie, niet te kleiig) kunnen teelten tot 3 jaar zonder organische stofaanvulling standhouden.

Op bodems die gevoelig zijn voor hydromorfie, is het beter om maximaal groenbedekking in te zetten in plaats van folies (of mulch) in de winter om de bodem via planten te draineren.


Type	Geweven folie	Kuilfolie	Plastic folie
Gewone kenmerken	130 g/m²	130 micron	20 micron
Prijs excl. btw	0,60 € / m²	0 - 0,25 € / m²	0,10 € / m²
Levensduur	10 - 30 jaar	5 -15 jaar	1 jaar
Opmerkingen	Slecht voor onkruidbestrijding op 1 maand Laat water goed door	Behoudt vochtigheid (evapotranspiratie gedurende 2 jaar)	Droog na Mecaniseerbaar

Hoe folies verzwaren?

Het is relatief moeilijk om folies te behouden bij harde windstoten. Diverse verzwaringstechnieken worden gebruikt afhankelijk van beschikbare hergebruikmaterialen :

Nietjes elke 3 tot 6 m aan de randen verbonden met gespannen touwtjes.

Nietjes elke 1 tot 3 m aan de folie-randen + verzwaring in het midden (boomstammen, zandzakken, stenen, dakpannen, leien, betonblokken, betonstenen, …).

Alleen verzwaring (meestal op kuilfolie) (band, zak met stenen, stenen, hout … wees creatief maar vooral royaal).

Wat, plastic?

De alternatieven voor folie om onkruid te bestrijden zijn schaars en weinig bevredigend :

Mechanische bewerking is te vermijden.

Chemische onkruidbestrijding is uiteraard onmogelijk in biologische landbouw.

Thermische onkruidbestrijding is niet effectief tegen vaste planten en is energie-intensief.

Handmatig wieden is vaak erg moeilijk.

Nieuwe materialen, zoals hennep, zijn niet altijd krachtig genoeg om vaste planten te vernietigen en zijn erg duur.

100% biologisch afbreekbare plastic folies werken goed maar gebruiken toch olie en laten veel residu achter in de bodem.

De milieu-impact van plastic folie is uiteraard niet te verwaarlozen, maar pragmatisch gezien is het momenteel het beste compromis. Vergeet niet dat een folie tweedehands kan zijn en meerdere jaren kan worden gebruikt (tot 30 jaar afhankelijk van de folie). Bovendien maakt folie het mogelijk om over te stappen op een systeem met levende bodem, wat het gebruik van fossiele energie vermindert die voorheen nodig was voor andere taken (zoals het gebruik van de motorfrees, meer organische stof aanbrengen voor bedekking). Folies zijn dus tot nu toe een zeer goed compromis, dat zal worden vervangen door groenbedekking, zodra we de technische uitdaging van hun beheersing hebben overwonnen : een vrij agressieve mengeling in concurrentie, volledige vernietiging door walsen.

Groenbedekking

De paragraaf "Een succesvolle groenbedekking" in Fertility Management Strategy legt uit hoe een groenbedekking succesvol te maken. Hier richten we ons op het onkruidbestrijdend vermogen van groenbedekking. Een groenbedekking is een zeer interessant hulpmiddel voor het beheer van begroeing omdat het ruimte inneemt en dus de komst van onkruid tijdens de tussenliggende periode voorkomt (de bedekking is makkelijker te vernietigen dan spontane begroeing).

Het onkruidbestrijdend vermogen van groenbedekking

Diverse studies^[1] hebben de relatie tussen bodembedekking en aanwezigheid van onkruid onderzocht. Ze toonden aan dat hoe dichter en bedekkender een groenbedekking is, hoe lager de dichtheid en biomassa van onkruid is (in vergelijking met controlepercelen). Deze resultaten worden vooral verklaard door het schaduweffect en de wortelcompetitie. De effectiviteit van de bedekking op onkruid hangt af van :

De snelheid van vestiging.

De duur van de vegetatie.

De persistentie van de biomassa in levende of dode vorm na vernietiging.

Het vermogen om de bodem te zuiveren door allelopathische verbindingen van de wortels.

Deze laatste moeten echter worden vernietigd om de volgende teelt niet te hinderen. Het neerleggen van een groenbemester garandeert niet de vernietiging ervan : zorg voor secundaire hulpmiddelen om dit veilig te stellen, zoals foliebedekking, thermische verbranding of chemie voor degenen die niet biologisch telen.

Vernietiging van groenbedekking

K. Schreiber bij de Technische conferenties - 7e Nationale MSV-bijeenkomsten (1:14:25) stelt een plan voor om een weiland (en waarschijnlijk ook een mat van vaste planten) als volgt te vernietigen :

Vernietiging van het weiland in de herfst (betere stikstofbeheer) door een oppervlakkige bewerking van 5 cm met een rotavator (langzame snelheid).
Aanplant in de herfst van een groenbedekking die makkelijk te vernietigen is. Voorbeeld :
- 50 kg winter- of lente-rogge + 5 kg Micheli-klaver + 5 kg voederraap + 50 kg veldbonen
- 60 kg veldbonen + 10 kg raapzaad voeder + 30 kg harige wikke massa
- 80 kg veldbonen + 30 kg erwt voeder + 30 kg wikke gewoon + 4 kg klaver squarrossum
Walsen van de groenbedekking en planten of direct zaaien van groenten. (zie paragraaf "Een succesvolle groenbedekking" in Fertility Management Strategy).

Let op, dit plan moet in de praktijk worden gevalideerd. Probeer het op kleine oppervlakten.

Andere technieken voor begroeibeheer

De vals-zaai

Een eenvoudige foliebedekking gebeurt in twee stappen : foliebedekking / folie verwijderen om te zaaien. De techniek van de vals-zaai vereist een extra stap : voor het definitieve verwijderen van de folie, verwijdert u de folie, geeft u overvloedig water en bedekt u opnieuw met folie. Deze extra tijdelijke folieverwijdering is kenmerkend voor de vals-zaai : alle goede voorwaarden (naakte en schone bodem, licht, sterke variatie in luchtvochtigheid) zijn aanwezig om de zaadvoorraad te laten kiemen. Dit gebeurt 10 tot 15 dagen voor het zaaien. Vals-zaaien betekent niet de bodem bewerken, integendeel : zelfs een kleine schraapbeweging na het verwijderen van de folie zou het effect tenietdoen.

Voorgroei van zaden

Waarom zaden voorgroeien?

R. Maiti en K. Pramanik^[2], na het bestuderen van verschillende soorten voorgroei bij groenten, hebben de vele voordelen van voorgroei opgesomd :

Verminderen van rustperiode.

Verminderen van kiemtijd.

Verhogen van kiempercentage ongeacht de temperatuur.

Versnellen van kieming voordat de vorming van bodemdak problematisch wordt.

Verbeteren van uniformiteit van kieming.

Beperken van de noodzaak om opnieuw te zaaien.

Hebben van sterkere planten (met name beter bestand tegen droogte en klimaatsstress).

Vroeger het stadium van bloei bereiken.

Betere opbrengsten hebben.

Indirect merken ze ook op dat :

De zaaien vroeger worden uitgevoerd.

De oogst vroeger is.

De gewassen effectiever concurreren met onkruid.

De zaden die door bacteriën en schimmels worden aangetast aanzienlijk minder zijn.

Het faalrisico van de teelt verminderd is (wat het gebruik van meststoffen beperkt).

De zaden langer houdbaar zijn.

Hoe zaden voorgroeien?

Er zijn verschillende technieken voor voorgroei. Hier is er een die u gemakkelijk kunt doen : laat de zaden dagelijks weken in water en laat ze drogen door ze uit te laten lekken. Deze voorgroeitechniek moet worden uitgevoerd op een beschutte plaats, vooral uit de zon, met een ideale temperatuur van 20°C.

Doe de zaden in een kous.

Week de kous elke dag gedurende 12 uur.

Laat de kous daarna 12 uur buiten het water om uit te lekken.

Herhaal dit programma meerdere dagen. (Wortelzaden kiemen ongeveer drie dagen onder deze omstandigheden).

Tip : Om het kiemmoment te voorspellen, maak een kleine controlegroep die met een tijdsverschil begint te weken, bijvoorbeeld 2-3 dagen. Wanneer deze groep kiemt, weet u dat er nog zoveel tijd is voordat de hoofdgroep ook zal kiemen. Zaai snel na het kiemen.

↑ Charles R., Wirth J., Büchi L., Sarthou J.P., Justes E., 2013.“Groenbedekking en allelopathie : waar staat het onderzoek?” Vereenvoudigde teelttechnieken, 71, 24-25
↑ Ratikanta Maiti en Kalipada Pramanik (2013). “Vegetable Seed Priming : a Low Cost, Simple and Powerful Techniques for Farmers’ Livelihood”. International Journal of Bio-ressource and Stress Management, N°413, pagina's 475-481.

[1] Charles R., Wirth J., Büchi L., Sarthou J.P., Justes E., 2013.“Groenbedekking en allelopathie : waar staat het onderzoek?” Vereenvoudigde teelttechnieken, 71, 24-25

[2] Ratikanta Maiti en Kalipada Pramanik (2013). “Vegetable Seed Priming : a Low Cost, Simple and Powerful Techniques for Farmers’ Livelihood”. International Journal of Bio-ressource and Stress Management, N°413, pagina's 475-481.

[1]

[2]